شنود مکالمات به دلیل نقض حقوق انسان در ایران و سایر کشورها جرم تلقی می‌شود و در قانون برای آن مجازات تعیین کرده است. با توجه به اینکه امروزه درصد بالایی از مردم در سراسر دنیا از تکنولوژی‌های جدید برای ارتباطات استفاده می‌کنند، آمار جرم شنود بسیار افزایش پیداکرده است.
بر این اساس در این مطلب به شرح کامل جرم شنود و مجازات آن مطابق قانون ایران می‌پردازیم. برای دانستن اطلاعات بیشتر تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
با پیشرفت تکنولوژی و امکانات، ارتباطات مردم در سراسر دنیا بسیار پیشرفت کرده است. درگذشته از نامه برای ارتباط با دیگران استفاده می‌شد؛ اما امروزه تجهیزاتی چون تلفن همراه، تلفن ثابت، لپ‌تاپ و… به‌آسانی می‌توانند میان انسان‌ها ارتباط برقرار کنند.
این تکنولوژی باوجود رفاه قابل‌توجهی که برای مردم دارد؛ در مواردی با معایب و آثار مخربی همراه است. گوش دادن مخفیانه یا شنود غیرمجاز ازجمله مشکلاتی است که به دلیل پیشرفت تکنولوژی و گسترش ارتباطات به وجود آمده است.
شنود یا استراق سمع چیست؟
حریم خصوصی هر فرد در تمام کشورهای دنیا از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین خاطر است که در قانون هر کشور برای کسانی که به حریم خصوصی انسان‌ها تعرض می‌کنند، مجازات تعیین‌شده است. شنود یا گوش دادن مخفیانه به مکالمات یک فرد از کارهایی است که به دلیل تجاوز به حریم شخصی انسان، جرم محسوب می‌شود.
«در جرم شنود فرد تلاش می‌کند تا به‌صورت مخفیانه و بدون اطلاع خود شخص، به مکالمات خصوصی او با دیگران گوش دهد.»
درگذشته استراق سمع زمانی استفاده می‌شد که شخص با مخفی کردن خود در یک فضا، به صحبت‌های فرد دیگر با دیگران گوش دهد. برای مثال فردی که از پشت درب یا پنجره به صحبت‌های فرد درون اتاق گوش می‌سپرد؛ مرتکب جرم استراق سمع می‌شد.
اما گسترش ارتباطات باعث شد تا امروزه برخی از افراد به‌واسطه تغییراتی که در تلفن همراه فرد به وجود می‌آورند، صحبت‌های شخص دیگر را گوش دهند یا شنود کنند.
ممکن است جرم شنود برای برخی از افراد ساده و بی‌اهمیت باشد؛ اما زمانی که فردی بعد از شنود مکالمات به تهدید و سلب آرامش آن فرد بپردازد، می‌تواند باعث بروز مشکلات متعددی مانند اختلال در آرامش روانی فرد، اختلال در آرامش عمومی و حتی کلاه‌برداری‌های متعدد شود.
انواع شنود
شنود نیز مانند بسیاری از کارها در قانون به دو نوع مجاز یا قانونی و غیرمجاز یا غیرقانونی تقسیم‌بندی می‌شود. مطابق قانون ایران، توضیحات انواع جرم شنود به شرح زیر است:
شنود مجاز یا قانونی
به‌طورکلی شنود یا گوش دادن به مکالمات دیگران بدون اطلاع خود فرد و به‌صورت مخفیانه جرم است؛ اما در مواقعی این جرم مجاز می‌شود و انجام آن با مجازات همراه نیست.
«شنود قانونی و مجاز توسط قاضی دادگاه تعیین می‌شود. درواقع اگر موضوع حفظ امنیت داخلی و امنیت خارجی کشور باشد، قاضی با صدور مجوز، جرم شنود را از حالت غیرقانونی به حالت قانونی و مجاز تبدیل می‌کند.»
شنود غیرمجاز یا غیرقانونی
«درصورتی‌که فردی بدون هیچ مجوز یا دریافت حکمی از دادگاه، اقدام به شنود مکالمات شخصی کند، مرتکب جرم شنود شده است و مطابق قانون برای او مجازات تعیین می‌شود.»
با توجه به اینکه شنود غیرمجاز یا غیرقانونی یک جرم مطلق است؛ حتی اگر فردی نتواند به مکالمات شخص موردنظر دسترسی پیدا کند، بازهم مرتکب جرم شده است.
مجازات شنود غیرقانونی
در قانون مجازات اسلامی ایران یا قانون تعزیرات بازدارنده، برای کسانی که مرتکب جرم شنود شده‌اند، مجازات نقدی و حبس تعیین‌شده است.
«طبق ماده 582 از این قانون، اگر مأموران دولت یا سایر افراد، مکالمات تلفنی و نامه نگاری‌های دیگران را به غیر از مواردی که در قانون به آن اشاره‌شده است، باز کنند، قبضه کنند، نابود کنند یا ضبط و استراق سمع کنند؛ به 12 تا 36 ماه حبس و 8 تا 25 میلیون تومان جزای نقدی محکوم می‌شوند.»
آیا شنود مکالمات همسر جرم محسوب می‌شود؟
یکی از سؤالات متداولی که در رابطه با جرم شنود از جانب افراد مختلف مطرح می‌شود، این است که آیا گوش دادن به مکالمات همسر جرم تلقی می‌شود؟
متأسفانه پنهان کاری‌های مداوم زوجین از یکدیگر باعث شده است تا بسیاری از آنها به‌واسطه استراق سمع سعی در کسب اطلاعات از یکدیگر داشته باشند.
برای مثال یکی از زوجین برای اینکه بتواند مدارکی را برای اثبات خیانت همسر خود پیدا کند، از شنود در گوشی همراه، میز کار، ماشین یا سایر لوازم شخصی و مکان‌های خاص همسرش استفاده می‌کند.
مطابق اصل 25 از قانون اساسی چه کسانی مجرم هستند؟
- افرادی که اقدام به بازرسی کردن نامه‌ها، نرساندن نامه به صاحب اصلی آن می کنند.
- ضبط و ذخیره کردن مکالمات فرد
- تجسس در زندگی افراد
- گوش دادن مخفیانه به مکالمات
- افشای پیام‌ها و… کنند، مجرم هستند
همه این افراد مجرم هستند، مگر اینکه به واسطه حکم قانون برای انجام آن مجاز باشند.
این در حالی است که این قانون برای زوجین صدق نمی‌کند؛ چراکه در رویه قضایی، خانواده و ثبات آن از اهمیت زیادی برخوردار است و اگر یکی از زوجین به شنود مکالمات همسر بپردازد، مجازات کیفری نمی‌شود.
آیا خرید و فروش تجهیزات شنود غیرمجاز جرم محسوب می‌شود؟
متأسفانه اغلب افراد از قوانین مرتبط با جرم شنود مطلع نیستند و اطلاعاتی در رابطه بااینکه شنود مکالمات جرم محسوب می‌شود، ندارند. به همین خاطر عده‌ای از افراد ممکن است اقدام به انجام این جرم یا حتی خرید و فروش تجهیزات شنود غیرمجاز کنند.
سؤالی که ممکن است بعد از اطلاع در رابطه با این جرم برای برخی از افراد ایجاد شود، این است که آیا فروش تجهیزات مرتبط با شنود یا استراق سمع جرم محسوب می‌شود؟
در پاسخ به این سؤال باید عرض کنیم که مطابق ماده 125 از قانون امور گمرک، آن دسته از افرادی که به فروش تجهیزات شنود روی موبایل یا تلفن در منزل و ادارات می‌پردازند، مجرم شناخته می‌شوند؛ چراکه فروش این محصولات بدون رضایت وزارت اطلاعات کشور در ایران ممنوع است.
چه زمانی امکان طرح شکایت علیه جرم شنود وجود ندارد؟
اگرچه جرم شنود غیرقانونی است و معمولاً باعث نقض حقوق اشخاص می‌شود، اما همان‌طور که در توضیحات بالا به آن اشاره‌شده است؛ در مواردی شنود مجاز تلقی می‌شود و امکان طرح شکایت علیه آن وجود ندارد. دلایلی که موجب مجاز شدن جرم گوش دادن مخفیانه می‌شوند؛ عبارت هستند از:
- درصورتی‌که شنود مکالمات به دلیل حفظ امنیت داخلی و خارجی کشور باشد.
- درصورتی‌که گوش دادن مخفیانه به مکالمات به اذن یا اجازه رئیس کل دادگستری باشد.
- شنود یا استراق سمع با اجازه مالک انجام شود.
- درصورتی‌که شنود مکالمات به دلیل کشف جرائمی با مجازات سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو و جرائم تعزیری درجه سه و بالاتر باشد؛ امکان طرح شکایت در دادگاه برای این جرم وجود ندارد.
اگر استراق سمع به دلایل بالا نباشد، فرد می‌تواند بعد از تنظیم شکایت نامه، علیه فردی که مرتکب جرم شنود شده است، اقدام کند. در شکایت نامه‌ای که قرار است به دادگاه تحویل داده شود، فرد باید به کمک مشاوران حقوقی اطلاعاتی را درج کند. این اطلاعات شامل زمان و تاریخ دقیق رخداد این جرم و همچنین مکانی که شنود مکالمات در آن انجام‌شده است، می باشد.
بعد از تحویل شکایت‌نامه و اجرای مراحل قانونی، این پرونده در دادگاه بررسی و نتیجه مجازات مطابق ماده 582 بعد از اثبات جرم، برای متهم تعیین می‌شود.
جمع‌بندی
در این مطلب به شرح کامل این موضوع که جرم شنود چیست و با چه مجازاتی همراه است، پرداختیم. دانستیم که شنود یکی از جرائمی است که به دلیل نقض حریم خصوصی، در قانون برای آن مجازات نقدی و حبس تعیین‌شده است. در صورت تکرار می‌تواند با منع استفاده از تجهیزات هوشمند برای برقراری ارتباط همراه باشد.
چنانچه فردی اقدام به شنود مکالمات یا گوش دادن مخفیانه صحبت‌های شما با دیگران کرده است، می‌توانید با کمک گرفتن از وکیل دعاوی کیفری برای شکایت علیه جرم انجام‌شده اقدام کنید.
موسسه حقوقی دادیستا یکی از موسسات حقوقی معتبر و باسابقه درزمینهٔ رفع پرونده‌های حقوقی و کیفری است. این موسسه متشکل از وکلای حاذق و مشاوران حقوقی باسواد و باسابقه است. این مشاوران می‌توانند شما را درزمینهٔ جرم شنود راهنمایی کنند. همچنین در زمان کوتاهی، تمام مراحل قانونی برای طرح شکایت و دعوا علیه فردی که مرتکب جرم شده انجام می شود.