در این مطلب از دادیستا ضمن پاسخ به این سؤال اینکه مجازات جعل چک چیست، نگاهی دقیق و فنی به موضوع جعل در چک می‌اندازیم و این تخلف را از جنبه‌های گوناگون بررسی می‌کنیم. همچنین خواهیم دید که چگونه می‌توان چک جعلی را شناسایی کرد و در دام کلاهبرداران نیفتاد.
جرم جعل چک چیست؟
در رابطه با تعریف جرم جعل در چک خوب است بدانیم که در حال حاضر قانون به طور مشخص و صریح بیان نکرده است که جرم جعل چک چه مصادیقی دارد؛ اما «از آنجایی که جعل به معنای ایجاد دگرگونی یا تغییر در اسناد است؛ هر گونه تغییر و دستکاری اطلاعات موجود در چک که بدون اطلاع طرف مقابل و با قصد ضرر رساندن به او باشد، شامل مجازات جعل چک می‌شود و یک جرم قابل پیگیری است.»
این دستکاری می‌تواند مربوط به ارقام چک باشد. یا آن که اطلاعات صادرکننده چک مطابق با واقعیت نباشد. همچنین اگر اطلاعاتی که به سبب آن یک برگ چک قانونی و معتبر به حساب می‌آید دستکاری شوند، آن چک جعلی خواهد بود.
از جمله جعل امضای صاحب حساب که یکی از رایج‌ترین انواع کلاهبرداری با استفاده از چک محسوب می‌شود. در صورت مواجهه با این اتفاق سریعا با وکیل جعل تماس و از وی کمک بخواهید.
روش‌های پیشگیری از وقوع جرم جعل چک
اگرچه بانک‌ها با معرفی چک‌های رمزدار سعی در کاهش آمار جرائم مربوط به جعل چک دارند؛ اما با این حال باز هم هستند کسانی که با دستکاری چک اقدام به کلاهبرداری می‌کنند.
به همین منظور بهتر است قبل از گرفتار شدن در دام چک‌های جعلی و دردسرهای پیگیری حقوقی آن، با روش‌های پیشگیری از جعل چک آشنا شوید. در اینجا این روش‌ها را مرور می‌کنیم:
-
امضای مناسب
در طراحی امضای خود سعی کنید که امضای شما نه بیش از حد ساده باشد و نه بیش از پیچیده. بدیهی است که جعل امضاهای ساده کار راحتی است و برای جاعلان حرفه‌ای زحمتی به همراه ندارد. از طرف دیگر امضاهای پیچیده نیز ممکن است در فرایند تشخیص اصالت امضا توسط بانک با مشکل مواجه شوند و کارمند بانک به اشتباه بیفتد.
ضمن آن که در بسیاری از مواقع به دلیل کمبود وقت و عجله داشتن، امضاهای پیچیده با دقت کمتری زده می‌شوند که می‌تواند مقدمات جعل را فراهم کند. بهتر است علاوه بر داشتن یک امضای ایده آل و نه چندان پیچیده، اسم و فامیلی خود را نیز با خط خودتان زیر امضا بنویسید تا از این طریق امکان جعل را کاهش دهید.
-
استفاده از قلم یک رنگ
سعی کنید تمامی اطلاعات موجود در چک را با استفاده از یک قلم واحد بنویسید. برای کمتر کردن احتمال جعل در چک، در خودکارهای جوهری ساده استفاده کنید و از استفاده از مداد اکیداً پرهیز کنید.
-
دسته چک را پیش خودتان نگه دارید
اغلب مردم دسته چک را مانند سایر اسناد شخصی در محلی امن نگه می‌دارند؛ اما گاهی ممکن است وقتی که قصد استفاده از چک را دارید، آن را برای لحظاتی روی میز یا جایی بگذارید که امکان سو استفاده برای مجرمین را فراهم می‌کند؛ بنابراین باید همیشه حواستان به دسته چک باشد و آن را در دسترس دیگران قرار ندهید.
چرا که جاعلان می‌توانند حتی با کندن یک برگ از دسته چک، کار خود را انجام دهند و به شما آسیب برسانند.
-
نوشتن تاریخ و مبلغ به حروف
درست است که اکثر مردم این کار را انجام می‌دهند، اما تاکید دوباره بر آن ضرری ندارد. تاریخ و مبلغ دقیق چک را هم به عدد و هم به حروف (با ذکر واحد ریال یا تومان و یا ترجیحاً هردو) بنویسید.
-
استفاده از چسب نواری
یکی از ساده‌ترین روش‌های پیشگیری از جعل چک، چسباندن یک تکه چسب نواری شیشه‌ای (بی رنگ) روی قسمت مبلغ چک است تا امکان تغییر و دستکاری ارقام به حداقل برسد.
-
در وجه حامل ننویسید
چک‌های در وجه حامل یکی از طعمه‌های مورد علاقه برای جاعلان چک محسوب می‌شوند. البته مطابق با قانون جدید چک که در آذر ۱۳۹۹ دیگر امکان صدور چک در وجه حامل وجود ندارد و حتماً باید در وجه شخصی حقیقی یا حقوقی معینی صادر شود.
-
چک سفید امضا ندهید
چک سفید امضا یک فرصت رؤیایی برای جاعلان چک محسوب می‌شود. پس بهتر است این فرصت را در اختیار آنها قرار ندهید و حتی به دوستان و نزدیکان خود نیز چک سفید امضا ندهید. چرا که همیشه این احتمال وجود دارد که حتی افراد مورد اعتماد شما، چک سفید امضایی که به آنها داده‌اید را گم کنند.
-
جلوی نوشته های خود را ببندید
بعد از نوشتن اطلاعات چک، جلوی تمامی قسمت‌های مربوطه یک خط ممتد بکشید تا کسی نتواند چیزی به نوشته‌های شما اضافه کند.
-
به آرامی امضا کنید
هنگام امضای برگ چک، خودکار را طوری فشار ندهید که اثر حرکت قلم روی برگه‌های زیرین دسته چک نیز هک شود.
روش‌های تشخیص چک جعلی
به غیر از جعل امضای صاحب حساب، یکی دیگر از راه‌های کلاهبرداری استفاده از برگ چک‌های تقلبی است. خوشبختانه با معرفی چک‌های صیادی، جعل برگه‌های چک برای مجرمین دشوارتر از قبل شده است. اما برای پیشگیری از گرفتاری در دام چک جعلی، با آشنایی با ویژگی‌های برگ چک اصلی، از قبول چک های دیگر امتناع کنید.
توجه داشته باشید که چک صیادی همه بانک‌ها این ویژگی‌های مشترک را دارد و در اینجا برای نمونه، از تصاویر برگ چک بانک تجارت استفاده کرده‌ایم:
- اولین نشانه چک صیادی اصل که باید به دنبال آن بگردید، درج نام بانک مورد نظر روی قسمت مشخص شده در تصویر زیر است:
- ویژگی بعدی لوگو بانک است که به شکل نگاتیو در مرکز چک چاپ شده و در نور ماورا بنفش دیده می‌شود.
- لوگو چکاوک مانند متن چک به رنگ بنفش در این قسمت باید وجود داشته باشد:
- شماره سریال برگ چک در این قسمت قرار دارد. این قسمت از روی چک مشکی، از پشت چک قرمز و در نور ماورا بنفش سبز است.
- در این قسمت کد اختصاصی ۱۶ رقمی وجود دارد که برای هر بانک متفاوت است.
- در ستون باریک که در تصویر، نام بانک و شماره سری چک قابل مشاهده است.
- در قسمت پشت برگه، با گرفتن برگه به سمت نور می‌بینید که لوگو اختصاصی چاپخانه دولتی ایران در قسمت مشخص شده رویت می‌شود.
- در قسمت‌های زیر نیز دوباره می‌توانید نام بانک و شماره سری چک را مشاهده کنید.
روش‌های تشخیص امضای جعلی پای چک
تشخیص جعل امضای صاحب حساب در برگ چک برای یک فرد عادی آسان نیست. به همین دلیل در مراجع قضایی یک کارشناس متخصص برای بررسی جعل امضا وجود دارد. در ابتدا باید بگوییم که جعل امضا تا زمانی که موجب ضرر و زیان برای صاحب آن امضا نشده باشد، به خودی خود جرم محسوب نمی‌شود و قابل پیگیری نیست؛ اما چنانچه فرد صاحب امضا به دادگاه شکایت کرده و ادعا کند که به دلیل جعل امضا قربانی کلاهبرداری شده، کارشناس جعل امضا از روش‌های زیر برای اثبات جعلی بودن امضا استفاده می‌کند:
تشخیص امضای جعلی از روش مقایسه‌ای
اولین گام در راه اثبات جعل امضا، مقایسه امضای جعلی با امضای شاکی پرونده است. در این روش کارشناس با دقت و وسواس تمام جزئیات امضا اعم از نقطه گذاری، نوع شکستگی خط، نوع حرکت مرکب خودکار و… را با یکدیگر مقایسه می‌کند تا ببیند آیا تفاوت واضحی وجود دارد یا نه.
تشخیص امضای جعلی از روش فیزیکی
در این روش کارشناس نحوه اجرای امضا از نظر حرکت دست را بررسی می‌کند. نوع فشار به قلم و حتی نحوه قرارگیری دست روی کاغذ، ادله کافی برای اثبات امضای جعلی است.
تشخیص امضای جعلی از روش آزمایشگاهی
اگر دو روش بالا نتیجه نداد، از روش آزمایشگاهی (روش شیمیایی) استفاده می‌کنند. در این روش به علت دقت فوق‌العاده بالای آن، امکان عدم تشخیص امضای جعلی بسیار پایین است. در این روش با استفاده از پرتوهای نور جزئیات امضا مورد مشاهده و بررسی قرار می‌گیرد.
اگر شما نیز از قربانیان جعل امضا در چک هستید و یا به هر نحوی با دعاوی حقوقی مربوط به جعل امضا و اسناد سر و کار دارید، هیچ کس مانند یک وکیل کیفری حرفه‌ای نمی‌تواند به شما در این راه کمک کند. گروه حقوقی دادیستا با بهره گیری از تیمی گسترده و توانمند از وکلای مجرب در زمینه‌های گوناگون، آماده ارائه مشاوره و پیگیری دعاوی حقوقی شما می‌باشد. در موسسه حقوقی دادیستا بهترین مسیر قانونی برای پیگیری پرونده به شما نشان داده می‌شود. همچنین شما در جریان تمامی جزئیات پرونده در هنگام طی مراحل قانونی آن خواهید بود.
مجازات جعل چک
قانون مجازات جعل با توجه به نوع چک و نحوه جعل آن تعیین می‌شود. در حال حاضر قانون مجازات جعل در خصوص چک، شامل سه حالت زیر می‌شود:
- به استناد ماده ۵۳۶ قانون مجازات جعل اسناد و نوشته‌های غیر رسمی و استفاده‌ی آن با علم علاوه بر جبران خسارت به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد که با توجه به قانون کاهش مجازات تعزیری مصوب اردیبهشت ۱۳۹۹ این ماده مشمول تخفیف قرار گرفته شده است.
- مجازات جعل چک سفید امضاء به موجب ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی مرتکبین به حبس از ۱ تا ۳ سال محکوم خواهند شد.
- مجازات جعل چک بانکی مطابق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی متهم به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.
مجازات جعل امضا چک
جرم جعل امضا چک مطابق با جرم جعل سند در ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی قابل مجازات است. این ماده قانونی بیان می‌دارد که:
هر کس در اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر، آنها را مورد استفاده قرار دهد، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از 6 ماه تا 2 سال یا به 3 تا 12 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
بنابراین مجازات جعل چک از طریق جعل امضا علاوه بر جبران خسارت، می‌تواند از 6 ماه تا 2 سال حبس نیز منجر شود.