پیش از اینکه به نحوه اعتراض به رأی دیوان عدالت اداری بپردازیم باید بدانیم که وظایف دیوان عدالت چیست؟ دیوان عدالت اداری کشور وظیفه دارد که به شکایات مردمی نسبت به مأموران، سازمان‌ها، ادارات و آیین‌نامه‌های دولتی رسیدگی کند. زمانی این رسیدگی انجام می‌گیرد که تصمیمات، مقررات یا اقدامات انجام‌گرفته برخلاف شرع باشد. از دیگر وظایف این دیوان می‌توانیم به مبارزه با همه مظاهر فساد و تباهی اشاره کنیم.
نحوه اعتراض به رأی قطعی دیوان عدالت اداری به شکلی است که مثل دیگر آرای مراجع قضایی بایست از طریق مراجع قضایی انجام بگیرد. درصورتی‌که شما از ادارات، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی شکایت دارید باید به مراجع دیوان اداری مراجعه کرده نمایید. زمانی که فرد به رأی قطعی دیوان عدالت اداری اعتراض دارد لازم است که دادخواست خود را در این دیوان به ثبت برساند.
درصورتی‌که می‌خواهید در رسیدگی به اعتراض شما تسریع شود باید برای ثبت اعتراض خود به دبیرخانه این دیوان مراجعه نمایید. چنانچه امکان مراجعه حضوری ندارید می‌توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در استان‌ها و شهرهای مختلف مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت نمایید.
یکی دیگر از راه‌هایی ثبت دادخواست در دیوان عدالت برای اعتراض به رأی قطعی این است که به سایت دیوان عدالت اداری مراجعه کنید. به‌وسیله سامانه ساجد دادخواست به شکل کاملاً الکترونیکی ثبت می‌شود. در ادامه قصد داریم روش‌های مختلف اعتراض به رأی دیوان عدالت اداری را به‌صورت کامل بررسی کنیم تا جوانب امر روشن شود.
منظور از آرای قطعی چیست؟
«منظور از آرای قطعی دیوان عدالت اداری این است که رأی صادرشده به‌غیراز مواردی که در این مقاله ذکر شده، غیرقابل‌اعتراض است و شاکی اجازه دارد این موارد را تقاضا و اجرا کند.»
یکی از روش‌هایی که برای اعتراض به رأی دیوان عدالت اداری وجود دارد ارائه اعاده دادرسی است. بر اساس قانون 98 تشکیلات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری اعاده دادرسی به موارد زیر می‌پردازد که شامل:
- درصورتی‌که حکم صادرشده به موضوع شکایت ارتباطی نداشته باشد.
- حکمی که صادرشده بیشتر از تقاضای شاکی و یا موضوع دادخواست باشد.
- در حکم تضاد وجود داشته باشد به‌عنوان‌مثال چنانچه برای حکم مدارک کافی وجود نداشته نباشد و دیوان عدالت اداری به نفع آن رأی صادر کند، در این صورت در حکم تضاد وجود دارد.
- جعلی بودن اسناد ارائه‌شده، در دادگاه بعدی ثابت شود و یا اعتبار آن تأیید نشود.
درصورتی‌که این موارد رخ بدهد شخص می‌تواند علیه حکم قطعی که دیوان عدالت صادر کرده شکایت و نسبت به تقاضای اعاده دادرسی نماید.
با توجه به اینکه اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری یک امر تخصصی است این پروسه باید توسط یک وکیل دیوان عدالت اداری انجام بگیرد. نحوه رسیدگی به شکایات در این دیوان بدون حضور طرفین انجام می‌گیرد. براین اساس شکایت تنها ازلحاظ شکلی موردبررسی قرار می‌گیرد و ازلحاظ محتوایی به آن رسیدگی نخواهد شد.
با توجه به مواردی که در بالا به آن اشاره شد دیوان عدالت اداری در رابطه با پرونده‌های ارسالی حکم صادر نمی‌کند. به‌جز در موارد استثنایی بنابراین قطعی یا قابل‌تجدیدنظر نیست. دیوان عدالت اداری حکم صادرشده را موردبررسی قرار می‌دهد درصورتی‌که با قانون و شرع منطبق باشد رأی صادرشده از دادگاه تجدیدنظر را لازم‌الاجرا می‌داند. درصورتی‌که رأی صادرشده با شرع یا قانون مغایرت داشته باشد، بدون توجه به ادله یعنی به شکلی باشد که رأی را بی‌اعتبار کند، شعبه دیوان عدالت رأی موردنظر را نقض می‌نماید.
آیا رأی صادره در دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است؟
«درصورتی‌که رأی شعبه دیوان عدالت بدون دخالت شخص ثالث ذی‌نفع در مرحله دادرسی صادرشده یا در شرایطی که رأی صادرشده به حقوق شخص ثالث خللی وارد کرده باشد، خواهان می‌تواند در طول مدت دو ماه از تاریخی که حکم صادرشده است به رای دیوان عدالت اعتراض نماید.»
این اعتراضات در شعبات رسیدگی‌کننده به پرونده مطرح می‌گردد. شعبات موردنظر دلایل ارائه‌شده را بررسی می‌کنند و با توجه به آنها به صدور رأی مبادرت می‌کنند.
در برخی موارد امکان دارد که قاضی شعبه بدوی به صادرکننده رأی اجازه دهد که در صورت پی بردن به‌اشتباه خود در صدور رأی پرونده، به‌وسیله رئیس دیوان به شعبه تجدیدنظر فرستاده شود. بر اساس ماده 75 این لایحه درصورتی‌که قاضی شعبه بدوی به‌اشتباه خود در رأی صادره پی برده و پرونده به شعبه تجدیدنظر ارسال نشده باشد، رئیس دیوان به شعبه تجدیدنظر ارسال خواهد شد. در چنین شرایطی شعبه تجدیدنظرعدد رأی صادرشده از طریق دادگاه بدوی را منقضی اعلام می‌کند.
شرایط اعتراض به رأی قطعی در دیوان عدالت اداری چیست؟
اعتراض به رأی قطعی دیوان اداری در 5 حالت امکان‌پذیر است که به شرح ذیل است:
- نخستین شیوه اعلام خطا از سوی قاضی پرونده است که بر اساس ماده 74 و 75 دیوان عدالت اداری حق اعتراض محرز اعلام می‌گردد.
- در صورتی رأی برخلاف قانون و یا شرع صادر شود افراد می‌توانند بر اساس ماده 79 قانون اقدام به ثبت اعتراض نمایند.
- درخواست اعاده حیثیت به شکل اعتراض به رأی قطعی دیوان عدالت اداری بر اساس ماده 98 قانون وجود دارد.
- زمانی که رأی دارای مغایرت باشد نیز می‌توانید اعتراض خود را به‌وسیله ماده 89 به ثبت برسانید.
- آخرین شیوه اعتراض به رأی قطعی دیوان عدالت اداری، به‌وسیله اعتراض ثالث ماده 57 قانون انجام می‌پذیرد.
در مورد شرایط اعتراض به رأی قطعی باید بگوییم که پروند بعد از نقض حکم به‌وسیله هیئت عمومی دیوان عدالت حکم برای رفع نقض یا به دادگاه صادرکننده ارجاع داده می‌شود یا برای از بین بردن نقص به تحقیقات مقدماتی فرستاده می‌شود. در شرایط دیگر آن را به شعبه هم‌عرض جهت رسیدگی کلی و ماهوی در اصل دعوا میفرستند.
مراحل اعتراض به رای قطعی دیوان عدالت اداری
اعتراض به رأی قطعی دیوان عدالت اداری به این شکل است که پرونده از جانب هیئت عمومی پس از نقض رأی یا برای رسیدگی مجدد به شعبه هم‌عرض یا دادگاه فرستاده خواهد شد. نکته مهم اینکه در این شرایط نیز امکان اعتراض، تجدیدنظر و فرجام‌خواهی برای پرونده وجود خواهد داشت.
در این موقعیت طرفین دعوا باید بر اساس گذشته برای فرجام‌خواهی و تشریفات آن عمل کنند. درصورتی‌که دادخواست فرجام‌خواهی برای رأی صادره به هیئت عمومی یا تجدیدنظر خارج از مهلت در نظر گرفته‌شده یعنی 2 ماه و 20 روز تقدیم دادگاه گردد یا در مدت‌زمان مشخص‌شده نقص‌هایی که در دادخواست وجود دارد رفع نشده باشد، این دادخواست از سوی دفتر دادگاه رد می‌شود.
افرادی که مقیم ایران هستند می‌توانند در مدت 20 روز و کسانی که مقیم خارج از کشور هستند در مدت‌زمان 2 ماه می‌توانند نسبت به رأی صادره اعتراض و درخواست تجدیدنظر نمایند.
نحوه ابلاغ رأی دیوان اداری
بر اساس ماده ۶۱ قانون تشکیلات و آیین دادرسی بعد از صدور حکم و ثبت آن در پرونده باید در مدت ۵ روز آن را به طرفین پرونده، ابلاغ نمایند.
ترتیب رسیدگی به این اعتراض در اولین گام بعد از وصول پرونده به دیوان عالی، رئیس دیوان عدالت اداری یا یکی از معاونان او پرونده را به ترتیب وصول و با رعایت نوبت به یکی از شعبه‌های دیوان اداری ارجاع می‌دهند. در مرحله بعدی بررسی‌های لازم انجام می‌گیرد. مگر در موقعیت‌هایی که رسیدگی خارج از نوبت الزامی باشد. بعد از بررسی لازم شعبه‌ای که درخواست به آن ارجاع داده‌شده است بر اساس نقض یا تأیید خواسته رأی پایانی را صادر می‌کند.
سخن پایانی
نکته مهمی که وجود دارد این است که قبل از اینکه قرارداد یا درخواست را تهیه و تنظیم نمایید لازم است که با یک وکیل زبردست و حرفه‌ای مشورت نمایید تا به این شکل امکان موفقیت خود را به میزان زیادی افزایش دهید؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود که مسائل حقوقی ازاین‌دست را به موسسه حقوقی دادیستا بسپارید تا خیالتان از بابت آنها راحت باشد.
اعتراض به رأی قطعی با پیگیری وکلای دیوان یک مقوله بسیار سخت است که باراهنمایی وکیل باتجربه و حرفه‌ای در این زمینه انجام می‌گیرد. برای اینکه بتوانید نتیجه مطلوب را دریافت کنید لازم است که از راهنمایی‌های یک وکیل بهره‌مند شوید.