آیا با جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی آشنایی دارید؟ هنگامی‌که فردی فوت می‌کند خویشاوندان و ورثه‌ی وی باید نسبت به باطل کردن شناسنامه و مدارک هویتی فرد متوفی ازلحاظ قانونی اقدام نمایند. ازنظر قانون تنها یک نفر می‌تواند از یک شناسنامه استفاده کند و با فوت او این سند بسیار مهم نیز باطل و فاقد ارزش قانونی می‌گردد. مسئله ابطال شناسنامه متوفی در قانون ایران بسیار مهم است.
چرا باید شناسنامه متوفی را باطل کنیم؟
هنگامی‌که یک فرد از دنیا می‌رود خانواده و خویشاوندان وی، نیروی انتظامی، وکیل وی و… می‌توانند با ارائه گواهی فوت نسبت به‌به باطل کردن شناسنامه اقدام کنند. خویشاوندان متوفی ازلحاظ قانونی تنها 10 روز فرصت دارند تا نسبت به این امر اقدام کنند. درصورتی‌که از زمان مشخص‌شده تخطی کنند جرم محسوب می‌شود. بر اساس قانون درصورتی‌که ورثه طی 7 تا 10 روز نسبت به ابطال شناسنامه اقدام نکنند از طرف اداره ثبت احوال مشمول جریمه خواهند شد.
قانون‌گذار به این دلیل که از سوءاستفاده شناسنامه متوفی جلوگیری کند این قانون را وضع کرده است و عدم ابطال شناسنامه فرد درگذشته را جرم انگاری کرده است. به این دلیل که افراد سوءاستفاده گر ممکن است دست به اقداماتی از قبیل استفاده از شناسنامه برای خروج از کشور، دریافت یارانه فرد متوفی، دریافت یارانه و فروش شناسنامه فرد متوفی و… دست بزنند. هرکدام از این اقدامات به‌عنوان اعمال مجرمانه به شمار می‌روند و مجازات و پیگرد قانونی را به دنبال دارد.
چه کسانی می‌توانند نسبت به ابطال شناسنامه و گزارش وفات اقدام کنند؟
افرادی که می‌توانند با داشتن گواهی موقت نسبت به گزارش فوتی فرد و اعلام فوت اقدام کنند درواقع به 5 دسته تقسیم می‌شوند که شامل:
- مقامات نظامی و یا قضایی
- گروه امداد
- خانواده و فامیل
- سرپرست قبرستان
- مأموران، صاحب مکانی که متوفی در آن بوده است و یا فردی که شاهد فوت بوده است.
مجازات عدم ابطال شناسنامه متوفی چیست؟
با توجه به اینکه عدم ابطال شناسنامه در هنگام فوت افراد می‌تواند سوءاستفاده‌هایی را به دنبال داشته باشد قانون برای افرادی که در امر کوتاهی می‌کنند مجازاتی را تعیین کرده است. درصورتی‌که خانواده و ورثه افراد فوت‌شده فوت او را به اداره ثبت احوال گزارش نکنند توسط این سازمان مجرم شناخته می‌شوند. در این شرایط افراد از طریق سازمان ثبت احوال و شورای حل اختلاف مشمول جریمه و حبس از 1 تا 3 سال می‌گردد.
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم ازلحاظ قانونی تنها یک نفر مجاز به استفاده از شناسنامه است. درصورتی‌که کسی از شناسنامه متوفی سوءاستفاده کند به‌عنوان مجرم شناخته می‌شود.
امکان دارد برخی از افراد اقدام به اجاره یا فروش شناسنامه فرد متوفی کنند. این افراد بر اساس قانون مجرم شناخته می‌شوند و ملزم به پرداخت جریمه نقدی می‌باشند. درصورتی‌که مجدداً جرم موردنظر را تکرار کنند به 1 تا 3 سال حبس تعزیری محکوم می‌شوند. همچنین فردی این کار را به‌عنوان شغل یا حرفه خود انتخاب کند در کنار جریمه نقدی، به حبس از 3 تا 10 سال نیز محکوم خواهد شد.
اگر فردی از شناسنامه متوفی برای خروج از کشور استفاده کند به‌عنوان متخلف شناخته‌شده و او را ملزم به پرداخت جریمه نقدی و مجازات 1 تا 3 سال حبس تعزیری محکوم می‌کنند. یکی دیگر از تخلفاتی که به عدم ابطال شناسنامه متوفی مربوط می‌شود استفاده از شناسنامه کودک فوت‌شده برای کودکان دیگر و استفاده از یارانه فرد است.
مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی چیست؟
همان‌طور که می‌دانید فوت هر فرد مانند تولد او نیاز به ثبت دارد. بر اساس قانون مصوب ثبت احوال کشور در سال 1355 فوت هر فرد را مانند تولد باید به اداره ثبت احوال گزارش بدهند تا بر اساس مصوبات قانونی به ثبت برسد. مدت‌زمانی که برای اعلام فوت در نظر گرفته‌شده، 10 روز است. روز فوت و تعطیل رسمی بعد از روز آخر محسوب نمی‌شود.
زمانی که فوت فرد به اداره ثبت احوال اعلام می‌گردد یک گواهی با عنوان گواهی فوت صادر می‌شود. در این گواهی نام و نام خانوادگی متوفی، شماره شناسنامه و دلیل مرگ او ذکر می‌گردد و به‌علاوه، شناسنامه وی نیز باطل‌شده و مهر مخصوص این امر در شناسنامه او درج می‌شود.
به‌موجب ماده ۳ قانون تخلفات، جرائم و مجازات مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، مصوب ۱۳۷۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام اگر اشخاصی که قانونا موظف به اعلام واقعه فوت متوفی بوده از انجام این وظیفه خودداری کند، به پرداخت جزای نقدی از ۵۰ هزار ریال تا ۳۰۰ هزار ریال محکوم‌شده و چنانچه این عمل تکرار شود، حداکثر مجازات مذکور در مورد شخص اجرا خواهد شد.
مدارک لازم برای باطل کردن شناسنامه متوفی
افرادی که قصد داشته تا برای اعلام فوت و انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی اقدام کرده تا به‌این‌ترتیب، مشمول مجازات جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی نشوند، لازم است تا در هنگام مراجعه به ادارات ثبت احوال، مدارکی را به همراه داشته باشند که این مدارک عبارت‌اند از:
- شناسنامه متوفی
- کارت ملی متوفی
- گواهی پزشک یا بیمارستان یا مسئولان قبرستان محل دفن متوفی
- در صورت عدم امکان ارائه گواهی فوق، معرفی و حضور دو شاهد، همراه با مدرک شناسایی در اداره ثبت احوال
- حکم قطعی فوت فرضی دادگاه، جهت ابطال شناسنامه متوفی غایب مفقودالاثر
بر اساس قانون ثبت احوال، بعد از فوت یک شخص، چه باید کرد؟
ماده 22 قانون ثبت احوال بیان می‌دارد بعد از فوت هر شخص، این موضوع باید به یکی از ادارات ثبت احوال کشور اطلاع داده شود. حتی فوت افراد ایرانی در خارج از کشور باید به مأموران کنسولی محل اقامت یا به یکی از ادارات ثبت احوال کشور اعلام شود. ثبت احوال، بعد از اطلاع از فوت افراد نسبت به صدور گواهی فوت و ابطال شناسنامه متوفی اقدام می‌کند. با دریافت مشاوره حقوقی ابطال شناسنامه می‌توانید به‌سادگی و در کمترین زمان نسبت به ابطال شناسنامه متوفی اقدام کنید.
آیا امکان ابطال شناسنامه متوفی به شکل الکترونیکی وجود دارد؟
درست است که اداره ثبت احوال کشور یک درگاه الکترونیکی راه‌اندازی کرده است بااین‌وجود برای ابطال شناسنامه لازم است که به اداره ثبت احوال مراجعه کنید. به این دلیل که همه موارد آن امکان ثبت غیرحضوری ندارد؛ اما نزدیکان و خانواده فرد متوفی می‌توانند جهت اعلام فوت و دریافت گواهی فوت به سامانه مراجعه کنند اما امکان انجام برخی از موارد را ندارد. افراد می‌توانند گواهی فوت را به‌صورت اینترنتی دریافت کنند تا از ضمانت‌های اجرایی که در رابطه با این مسئله وجود دارد جلوگیری نمایند.
سخن پایانی
قانون ثبت‌احوال در ماده 22 آورده است که با فوت یک شخص، این موضوع باید به ثبت‌احوال اطلاع داده گردد. حتی اگر یک ایرانی در خارج از کشور فوت کند این موضوع باید به مأموران کنسولی ایران در محل اقامت شخص متوفی اطلاع داده شود. اداره ثبت‌احوال بعد از مطلع شدن از فوت افراد، اقدام به ابطال شناسنامه متوفی می‌نماید.
مواردی وجود دارد که امکان دارد در طی انجام مراحل مختلف ابطال شناسنامه مشکلات قضایی پیش بیاید و نیاز به حضور یک وکیل باشد. امکان دارد فردی در خارج از کشور فوت کند و داخل کشور خویشاوندی نداشته باشد یا دلایل دیگری مانند گم‌شدن شناسنامه متوفی وجود داشته باشد. در برخی موارد ممکن است نام فرزندان یا همسر فرد متوفی در شناسنامه قید نشده باشد که در این موارد لازم است یک وکیل پرونده را پیگیری کند.
در برخی موارد ممکن است به هر دلیلی در جریان باطل کردن شناسنامه متوفیان مشکلاتی پیش بیاید که پیگیری و دنبال کردن آن از عهده افراد عادی خارج است. برای انجام هر چه‌بهتر این فرایند می‌توانید مشکلات پیش‌آمده را نزد یک وکیل مطرح کرده و از او کمک بخواهید. وکلای موسسه دادیستا در این زمینه از تجربه بالایی برخوردار هستند و می‌توانند شما را در این زمینه یاری کنند.
علت کمک گرفتن از وکیل در این زمینه آگاهی و تجربه بالا و آشنایی با قوانین است. وکلای حقوقی شناسنامه می‌دانند در هنگام بروز مشکلات از کدام تبصره و قوانین کمک بگیرند و مشکل شما را حل کنند. برای حل مشکلات حقوقی مربوط به شناسنامه و دیگر امور قضایی می‌توانید از یک وکیل مشاوره بگیرد. این امر باعث تسریع در امور مربوط به پرونده شما می‌شود.