در دنیای امروز، معمولاً ورزشگاهها و استادیومهای ورزشی، میزبان یکی از پرجمعیتترین گردهماییهای انسانی هستند. حضور هواداران در مسابقات ورزشی و ازجمله فوتبال، علاوه بر اثرات مثبتی که دارد، دارای پیامدهایی منفی نیز است. پدیده وندالیسم ازجمله کارکردهای منفی حضور تماشاگران در ورزشگاهها است. در رشته فوتبال به دلیل جمعیت نسبتاً بالای حضار، زمینه مناسبی برای ظهور و بروز رفتارهای وندالیستی فراهم میشود.
وندالیسم در لغت به معنای خراب کردن و ویران کردن است و در اصطلاح به معنای تخریب کنترل نشده اشیا و آثار فرهنگیِ ارزشمند و یا اموال عمومی است. این رفتار نوعی ناهنجاری و یا انحراف اجتماعی است که از برخی فشارها، ناملایمات، تبعیضها یا شکستها ناشی میشود.
تمرکز نوشتار پیش رو بر روی آن دسته از رفتارهای وندالیستی است که در ارتباط با مسابقات فوتبال، (در داخل یا بیرون از محوطههای ورزشی) رخ میدهند. حضور بسیار زیاد تماشاگران متعصب در محیط استادیومها در کنار جذابیتهایی که در یک مسابقه ورزشی ایجاد میکند، خطرات بالقوهای را نیز به همراه دارد. برای مثال ناهماهنگیهایی که در فرایند برگزاری مسابقات ایجاد میشود، اشتباهات سهوی و بعضاً تأثیرگذار داور درروند مسابقه و… همگی ریسک بروز هیجانات و احساسات افسارگسیخته هواداران را به دنبال خواهد داشت. در اکثر موارد مشاهده میشود که هواداران این احساسات خود را در قالب شعار، پرتاب اشیاء، آشوب، فحاشی، تخریب ورزشگاه، کندن صندلیها و یا آسیب رساندن به دیگران و… نشان میدهند. اکثریت این رفتارها خودجوش هستند اما برخی از آنها از پیش طراحی‌شده‌اند.
علل بروز پدیده وندالیسم در فوتبال چیست؟
در خصوص علل بروز وندالیسم در تماشاگران فوتبال نظریات گوناگونی بیان شد. به نظر میرسد چنین رفتارهایی عمدتاً ناشی از عواملی همچون اشتباهات داوری، تعصبات بیمورد، اختلالات شخصیتی، تحریک بازیکنان و مربیان، عدم دستیابی باشگاه موردعلاقه به نتیجه مطلوب، عدم رضایت از امکانات رفاهی مجموعه ورزشی، تحریکات و حواشی رسانهای و یا حتی الگوبرداری از رفتارهای تماشاگران کشورهای دیگر باشد.
در کنار همه عوامل مذکور، عملکرد نیروی انتظامی مستقر در استادیومها نیز در کنترل و یا پیشگیری از بروز چنین رفتارهایی اثرگذار است. بعضاً نارضایتی از فضای سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه نیز موجب رفتارهایی ازاین‌دست میشود؛ به این صورت که تماشاگران از فضای ورزشگاهها استفاده میکنند و نارضایتی و اعتراض خود نسبت به وضعیت سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه را در قالب رفتارهای خشونت‌آمیز نشان میدهند.
نمونههای تاریخی زیادی از بروز وندالیسم در دنیای فوتبال وجود دارد. برای مثال بازی تیمهای پرسپولیس و پاس در سال 1360 که خسارتهای فیزیکی بسیار بالایی را به دنبال داشت یا بازی میان ایران و کره شمالی در رقابتهای مقدماتی جام ملتهای آسیا سال 2003 نمونههایی از آن هستند.
در بازی میان ایران و کره شمالی، در اثر پرتاب نارنجک‌های دست‌ساز، یکی از بازیکنان تیم کره آسیب دید. همین امر موجب محرومیت و جریمه سنگین فوتبال ایران شد. نمونه دیگر مربوط به بازی میان تیمهای الا هلی و المصری از سری رقابتهای لیگ مصر بود که در سال 2012 رخ داد. در این بازی 74 نفر از تماشاگران کشته یا زخمی شدند و به دنبال آن در کشور مصر سه روز عزای عمومی اعلام شد.
حال پس از روشن شدن مفهوم وندالیسم و حالتهای بروز آن در دنیای فوتبال، به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که آیا نهادهای قضایی و شبه قضایی در مقابله با رفتارهای این‌چنینی قادر به استفاده از تمامی ظرفیتهای خود هستند؟ آیا قوانین انضباطی فدراسیون فوتبال و نیز قوانین کیفری ایران، پاسخگوی تمامی چالشهایی که در رابطه با این پدیده ایجاد میشوند، هستند یا آن‌که در آنها خلأ وجود دارد؟
برای پاسخ به این سؤال در ابتدا مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال ایران را بررسی میکنیم و پس‌ازآن به سراغ قانون مجازات اسلامی میرویم تا به احکام مقررات فوق نسبت به وندالیسم (در دنیای فوتبال) آگاه شویم. پس از آگاهی از احکام مقرر در قوانین پیش‌گفته، میتوان به این سؤال پاسخ داد که آیا احکام قانونی برای برخورد با رفتارهای وندالیستی کافیاند یا دچار خلأ هستند.
ماده 86 آییننامه انضباطی فدراسیون فوتبال تحت عنوان «نظم و امنیت مسابقات» نگارش شده است. سه بند مقرر در این ماده به‌صراحت به این نکته اشاره میکنند که باشگاهها در قبال هرگونه اعمال و رفتارهای تماشاگرانشان (در درون و بیرون ورزشگاه و قبل، حین یا بعد از مسابقه) مسئول هستند؛ حتی اگر اثبات کنند که تقصیری نداشتند یا غفلتی در فرایند برگزاری یا سازمان‌دهی مسابقات نکردند. در این ماده به مجموعهای از رفتارهای وندالیستی و خشونت‌آمیز اشاره‌شده است. رفتارهایی همچون ورود تماشاگران به زمین مسابقه، پرتاب اشیاء، آتش‌بازی با وسایل آتش‌بازی یا مشتعل کردن هر چیز دیگر یا پرتاب مواد محترقه، استعمال لیزر یا وسایل مشابه، انجام یک حرکت یا دادن شعار یا هر چیز دیگری که حاوی پیامی در ضدیت با روح ورزش باشد (همانند شعارهای سیاسی یا نژادپرستانه یا موهن یا تحریکآمیز و…)، اختلال در مراسم و آیین افتتاحیه یا اختتامیه مسابقه، استفاده از هرگونه شی‌ء برنده، مشمول ماده هستند و حسب مورد مشمول جریمههای نقدی و یا سایر مجازات مقرر در آییننامه مذکور میشود.
به نظر میرسد رفتارهای فوق به تاسی از بند دوم ماده 16 آییننامه انضباطی فیفا مصوب 2019 برشمرده شده‌اند. ماده 16 مصادیق رفتارهای وندالیستی را شامل موارد زیر میداند:
- هجوم یا تلاش برای هجوم به زمین بازی
- پرتاب اشیاء
- روشن کردن مواد آتشزا یا هر چیز دیگری
- استفاده از لیزر یا چیزهای الکترونیکی شبیه به آن
- استفاده از حرکات، کلمات، اشیا یا هر وسیله دیگری برای انتقال پیامی که برای یک رویداد ورزشی مناسب نیست، به‌ویژه پیامهایی که ماهیت سیاسی، ایدئولوژیکی، مذهبی یا توهینآمیز دارند.
- خسارت زدن
- ایجاد اختلال در سرودهای ملی
- هر بینظمی دیگری که در ورزشگاه یا اطراف آن مشاهده شود.
ماده 86، مسئولیت را محدود به اشخاص حقیقی (تماشاگران) نکرده و آن را به اشخاص حقوقی (باشگاهها) تسری داده است؛ چراکه اعلام میکند فارغ از مسئولیت شخصی تماشاگران خشن، باشگاههای آنها دارای مسئولیت خواهند بود و میبایست متحمل مجازات مقرر در ماده شوند. این در حالی است که مسئول شناختن باشگاهها به‌صورت مطلق به‌نوعی اجحاف در حق آنها است. چه‌بسا هواداران تیمهای مختلف از این مقررات سوءاستفاده کنند و در قالب و پوشش هواداران تیم رقیب، اقدام به رفتارهای مخرب و آشوبگرانه بکنند تا به‌این‌ترتیب باشگاههایی را که رقیب تیمهای محبوبشان محسوب میشوند با محکومیت و محرومیت مواجه سازند. بهتر بود تسری مسئولیت تماشاگران به باشگاهها در حالتی انجام شود که اشخاص حقیقی مرتکب، شناسایی نشوند؛ نه آن‌که این مسئولیت به‌صورت مطلق برای باشگاهها ایجاد شود. ازآنجایی‌که در ایران از تماشاگران هنگام ورود به ورزشگاهها، اسناد هویتی درخواست نمیشود و نحوه نشستن تماشاگران بر روی صندلیها از قاعده خاصی پیروی نمیکند، امکان شناسایی آنها در هنگام بروز رفتارهای خشن، در غالب موارد منتفی است. لذا مسئولیت، متوجه باشگاهها خواهد شد.
خلأ بزرگ ماده 86، مربوط به مجازات مقرر در آن است. یکی از مجازات این ماده (علاوه بر جزای نقدی)، محرومیت از میزبانی یا محرومیت از حضور تماشاگران در ورزشگاهها (برای یک یا چند بازی مشخص) است. پرواضح است که در دنیای امروز، عملکرد بسیاری از ورزشکاران و فوتبالیستها تحت تأثیر حضور تماشاگران است؛ به‌نحوی‌که بسیاری از فوتبالیستها تحت تأثیر جو ورزشگاه تلاش میکنند بهترین عملکرد خود را به نمایش بگذارند. جو ورزشگاهها برای تضعیف عملکرد بازیکنان تیم رقیب نیز اثرات انکارناپذیری دارد. ازآنجایی‌که امتیاز میزبانی و در اختیار داشتن هواداران، برای یک باشگاه به‌ویژه باشگاههای پرطرفدار بسیار پراهمیت است، محرومیت آنها از چنین امتیازی نیاز به تدابیر خاص و مصلحت سنجی دارد. لذا توسل به چنین مجازات انضباطی برای مقابله با رفتارهای خشونت‌آمیز، در ایران چندان شایع و رایج نیست.
همین عامل موجب شده است که کمیته انضباطی در اکثریت مواقع تنها باشگاهها را جریمه نقدی کند و نتواند از تمامی ظرفیتهای خود (ازجمله محروم کردن از حق میزبانی) استفاده کند. در بسیاری از موارد مشاهده میشود که کمیته انضباطی اگر هم حکم به محرومیت یک باشگاه از حضور تماشاگران در ورزشگاه خانگی بدهد، آن را تعلیق مینماید. همچنین تجربه نشان میدهد صرف جریمه نقدی یک باشگاه به علت رفتارهای خشن تماشاگرانش، بازدارندگی لازم را ندارد و از تکرار رفتارهای مشابه جلوگیری به عمل نمیآورد.
ازآنجایی‌که رفتار تماشاگران در برخی از مواقع بر یکی از عناوین مجرمانه مقرر در قوانین کیفری صدق میکند، این سؤال به ذهن متبادر میشود که آیا قواعد حقوق کیفری و احکام مقرر در قانون مجازات، در چنین مواردی اعمال میشوند؟
به نظر میرسد که بند (ث) ماده 158 قانون مجازات اسلامی که مقرر میکند: «عملیات ورزشی و حوادث ناشی از آن، مشروط بر این‌که سبب حوادث، نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم مغایر موازین شرعی نباشد، قابل مجازات نیست.»، به‌هیچ‌عنوان بر رفتارهای خشونت‌آمیز تماشاگران صدق نمیکند و نمیتوان از مصونیت و معافیت مقرر در این ماده برای چنین رفتارهایی استفاده نمود. ظاهر ماده نشان میدهد که منظور مقنن، اعمال و رفتارهای ورزشکاران است و نه تماشاگران. لذا اعمال و افعال خشونت‌آمیز تماشاگران رشتههای ورزشی (حتی اگر چنین رفتارهایی در خود ورزشگاهها و در حین یک مسابقه ورزشی رخ دهند) میبایست بر اساس عمومات حقوق کیفری و قانون مجازات، مورد رسیدگی و دادرسی قرار گیرد.
همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره نمودیم، قاعده این است که اعمالی همچون منازعه، ایراد ضرب‌وجرح عمدی، تخریب اموال عمومی یا اموال دیگران و سایر رفتارهایی که از تماشاگران سر میزند و جرم محسوب میشوند، تحت حاکمیت قوانین کیفری قرار گیرند؛ اما در عمل و در بسیاری از مواقع، این اتفاق رخ نمیدهد و دست مراجع قضایی برای اعمال ضوابط و احکام کیفری بسته است.
بر اساس آمار ناشی از پژوهشهای متعدد ملی و بینالمللی اکثریت تماشاگرانی که دست به اعمال خشونت‌آمیز و وندالیستی میزنند، افرادی کم‌درآمد، کم سن و سال (سن 9/83 درصد این افراد 25 سال و یا کمتر است)، بیکار (3/26 درصد این افراد، بیکار هستند) و کم‌سواد (8/75 درصد مرتکبان، دارای مدرک تحصیلی دیپلم و پایینتر) هستند، لذا دست حقوق کیفری و مراجع قضایی در محکومیت چنین افرادی باز نیست. بسیاری از محاکم قضایی، درجایی که خاطیان و مرتکبان رفتارهای خشونت‌آمیز در ورزشگاهها شناسایی شوند (شناسایی این افراد به‌خودی‌خود امری بسیار دشوار و در اغلب موارد غیرممکن است)، با آنها به خاطر سن کم، شرایط، جایگاه اجتماعی و وضع زندگی‌شان، با تسامح و تساهل برخورد میکنند.
چنین امری موجب شده است تا مراجع قضایی نیز همچون مراجع شبه قضایی نتوانند از تمام ظرفیتهای خود استفاده کنند و نتوانند رفتارهای وندالیسمی را ریشهکن کنند. بررسی پروندههای دعاوی حوزه فوتبال نشان میدهد، در اکثر مواردی که رفتارهای تماشاگران قابل تطبیق بر یکی از عناوین مجرمانه باشد، دعوی در کمیته انضباطی بررسی میشود و در همان‌جا مختومه میشود و کمتر شاهد دخالت و ورود نهادهای قضایی در چنین مواردی هستیم.
برای جلوگیری از بروز رفتارهای وندالیستی در فوتبال چه تدابیری میتوان اندیشید؟
ازآنجایی‌که برخورد با رفتارهای وندالیستی در فوتبال، به‌واسطه مواردی که پیش‌ازاین به آن اشاره شد (هم در سطح مراجع قضایی و هم مراجع شبه قضایی)، دشوار و بعضاً بیفایده است، بهترین راه، استفاده از سیاستهای پیشگیرانه است.
در کنار همه عوامل مذکور، عملکرد نیروی انتظامی مستقر در استادیومها نیز در کنترل و یا پیشگیری از بروز چنین رفتارهایی اثرگذار است. بعضاً نارضایتی از فضای سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه نیز موجب رفتارهایی ازاین‌دست میشود؛ به این صورت که تماشاگران از فضای ورزشگاهها استفاده میکنند و نارضایتی و اعتراض خود نسبت به وضعیت سیاسی- اجتماعی حاکم بر جامعه را در قالب رفتارهای خشونت‌آمیز نشان میدهند.
نمونههای تاریخی زیادی از بروز وندالیسم در دنیای فوتبال وجود دارد. برای مثال بازی تیمهای پرسپولیس و پاس در سال 1360 که خسارتهای فیزیکی بسیار بالایی را به دنبال داشت یا بازی میان ایران و کره شمالی در رقابتهای مقدماتی جام ملتهای آسیا سال 2003 نمونههایی از آن هستند.
در بازی میان ایران و کره شمالی، در اثر پرتاب نارنجک‌های دست‌ساز، یکی از بازیکنان تیم کره آسیب دید. همین امر موجب محرومیت و جریمه سنگین فوتبال ایران شد. نمونه دیگر مربوط به بازی میان تیمهای الا هلی و المصری از سری رقابتهای لیگ مصر بود که در سال 2012 رخ داد. در این بازی 74 نفر از تماشاگران کشته یا زخمی شدند و به دنبال آن در کشور مصر سه روز عزای عمومی اعلام شد.
حال پس از روشن شدن مفهوم وندالیسم و حالتهای بروز آن در دنیای فوتبال، به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که آیا نهادهای قضایی و شبه قضایی در مقابله با رفتارهای این‌چنینی قادر به استفاده از تمامی ظرفیتهای خود هستند؟ آیا قوانین انضباطی فدراسیون فوتبال و نیز قوانین کیفری ایران، پاسخگوی تمامی چالشهایی که در رابطه با این پدیده ایجاد میشوند، هستند یا آن‌که در آنها خلأ وجود دارد؟
برای پاسخ به این سؤال در ابتدا مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال ایران را بررسی میکنیم و پس‌ازآن به سراغ قانون مجازات اسلامی میرویم تا به احکام مقررات فوق نسبت به وندالیسم (در دنیای فوتبال) آگاه شویم. پس از آگاهی از احکام مقرر در قوانین پیش‌گفته، میتوان به این سؤال پاسخ داد که آیا احکام قانونی برای برخورد با رفتارهای وندالیستی کافیاند یا دچار خلأ هستند.
ماده 86 آیین نامه انضباطی فدراسیون فوتبال
این ماده تحت عنوان «نظم و امنیت مسابقات» نگارش شده است. سه بند مقرر در این ماده به‌صراحت به این نکته اشاره میکنند که باشگاهها در قبال هرگونه اعمال و رفتارهای تماشاگرانشان (در درون و بیرون ورزشگاه و قبل، حین یا بعد از مسابقه) مسئول هستند؛ حتی اگر اثبات کنند که تقصیری نداشتند یا غفلتی در فرایند برگزاری یا سازمان‌دهی مسابقات نکردند. در این ماده به مجموعهای از رفتارهای وندالیستی و خشونت‌آمیز اشاره‌شده است. رفتارهایی همچون ورود تماشاگران به زمین مسابقه، پرتاب اشیاء، آتش‌بازی با وسایل آتش‌بازی یا مشتعل کردن هر چیز دیگر یا پرتاب مواد محترقه، استعمال لیزر یا وسایل مشابه، انجام یک حرکت یا دادن شعار یا هر چیز دیگری که حاوی پیامی در ضدیت با روح ورزش باشد (همانند شعارهای سیاسی یا نژادپرستانه یا موهن یا تحریکآمیز و…)، اختلال در مراسم و آیین افتتاحیه یا اختتامیه مسابقه، استفاده از هرگونه شی‌ء برنده، مشمول ماده هستند و حسب مورد مشمول جریمههای نقدی و یا سایر مجازات مقرر در آییننامه مذکور میشود.
به نظر میرسد رفتارهای فوق به تاسی از بند دوم ماده 16 آییننامه انضباطی فیفا مصوب 2019 برشمرده شده‌اند. ماده 16 مصادیق رفتارهای وندالیستی را شامل موارد زیر میداند:
- هجوم یا تلاش برای هجوم به زمین بازی
- پرتاب اشیاء
- روشن کردن مواد آتشزا یا هر چیز دیگری
- استفاده از لیزر یا چیزهای الکترونیکی شبیه به آن
- استفاده از حرکات، کلمات، اشیا یا هر وسیله دیگری برای انتقال پیامی که برای یک رویداد ورزشی مناسب نیست، به‌ویژه پیامهایی که ماهیت سیاسی، ایدئولوژیکی، مذهبی یا توهینآمیز دارند.
- خسارت زدن
- ایجاد اختلال در سرودهای ملی
- هر بینظمی دیگری که در ورزشگاه یا اطراف آن مشاهده شود.
ماده 86، مسئولیت را محدود به اشخاص حقیقی (تماشاگران) نکرده و آن را به اشخاص حقوقی (باشگاهها) تسری داده است؛ چراکه اعلام میکند فارغ از مسئولیت شخصی تماشاگران خشن، باشگاههای آنها دارای مسئولیت خواهند بود و میبایست متحمل مجازات مقرر در ماده شوند. این در حالی است که مسئول شناختن باشگاهها به‌صورت مطلق به‌نوعی اجحاف در حق آنها است. چه‌بسا هواداران تیمهای مختلف از این مقررات سوءاستفاده کنند و در قالب و پوشش هواداران تیم رقیب، اقدام به رفتارهای مخرب و آشوبگرانه بکنند تا به‌این‌ترتیب باشگاههایی را که رقیب تیمهای محبوبشان محسوب میشوند با محکومیت و محرومیت مواجه سازند. بهتر بود تسری مسئولیت تماشاگران به باشگاهها در حالتی انجام شود که اشخاص حقیقی مرتکب، شناسایی نشوند؛ نه آن‌که این مسئولیت به‌صورت مطلق برای باشگاهها ایجاد شود. ازآنجایی‌که در ایران از تماشاگران هنگام ورود به ورزشگاهها، اسناد هویتی درخواست نمیشود و نحوه نشستن تماشاگران بر روی صندلیها از قاعده خاصی پیروی نمیکند، امکان شناسایی آنها در هنگام بروز رفتارهای خشن، در غالب موارد منتفی است. لذا مسئولیت، متوجه باشگاهها خواهد شد.
خلأ بزرگ ماده 86، مربوط به مجازات مقرر در آن است. یکی از مجازات این ماده (علاوه بر جزای نقدی)، محرومیت از میزبانی یا محرومیت از حضور تماشاگران در ورزشگاهها (برای یک یا چند بازی مشخص) است. پرواضح است که در دنیای امروز، عملکرد بسیاری از ورزشکاران و فوتبالیستها تحت تأثیر حضور تماشاگران است؛ به‌نحوی‌که بسیاری از فوتبالیستها تحت تأثیر جو ورزشگاه تلاش میکنند بهترین عملکرد خود را به نمایش بگذارند. جو ورزشگاهها برای تضعیف عملکرد بازیکنان تیم رقیب نیز اثرات انکارناپذیری دارد. ازآنجایی‌که امتیاز میزبانی و در اختیار داشتن هواداران، برای یک باشگاه به‌ویژه باشگاههای پرطرفدار بسیار پراهمیت است، محرومیت آنها از چنین امتیازی نیاز به تدابیر خاص و مصلحت سنجی دارد. لذا توسل به چنین مجازات انضباطی برای مقابله با رفتارهای خشونت‌آمیز، در ایران چندان شایع و رایج نیست.
همین عامل موجب شده است که کمیته انضباطی در اکثریت مواقع تنها باشگاهها را جریمه نقدی کند و نتواند از تمامی ظرفیتهای خود (ازجمله محروم کردن از حق میزبانی) استفاده کند. در بسیاری از موارد مشاهده میشود که کمیته انضباطی اگر هم حکم به محرومیت یک باشگاه از حضور تماشاگران در ورزشگاه خانگی بدهد، آن را تعلیق مینماید. همچنین تجربه نشان میدهد صرف جریمه نقدی یک باشگاه به علت رفتارهای خشن تماشاگرانش، بازدارندگی لازم را ندارد و از تکرار رفتارهای مشابه جلوگیری به عمل نمیآورد.
ازآنجایی‌که رفتار تماشاگران در برخی از مواقع بر یکی از عناوین مجرمانه مقرر در قوانین کیفری صدق میکند، این سؤال به ذهن متبادر میشود که آیا قواعد حقوق کیفری و احکام مقرر در قانون مجازات، در چنین مواردی اعمال میشوند؟
به نظر میرسد که بند (ث) ماده 158 قانون مجازات اسلامی که مقرر میکند: «عملیات ورزشی و حوادث ناشی از آن، مشروط بر این‌که سبب حوادث، نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم مغایر موازین شرعی نباشد، قابل مجازات نیست.»، به‌هیچ‌عنوان بر رفتارهای خشونت‌آمیز تماشاگران صدق نمیکند و نمیتوان از مصونیت و معافیت مقرر در این ماده برای چنین رفتارهایی استفاده نمود. ظاهر ماده نشان میدهد که منظور مقنن، اعمال و رفتارهای ورزشکاران است و نه تماشاگران. لذا اعمال و افعال خشونت‌آمیز تماشاگران رشتههای ورزشی (حتی اگر چنین رفتارهایی در خود ورزشگاهها و در حین یک مسابقه ورزشی رخ دهند) میبایست بر اساس عمومات حقوق کیفری و قانون مجازات، مورد رسیدگی و دادرسی قرار گیرد.
همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره نمودیم، قاعده این است که اعمالی همچون منازعه، ایراد ضرب‌وجرح عمدی، تخریب اموال عمومی یا اموال دیگران و سایر رفتارهایی که از تماشاگران سر میزند و جرم محسوب میشوند، تحت حاکمیت قوانین کیفری قرار گیرند؛ اما در عمل و در بسیاری از مواقع، این اتفاق رخ نمیدهد و دست مراجع قضایی برای اعمال ضوابط و احکام کیفری بسته است.
بر اساس آمار ناشی از پژوهشهای متعدد ملی و بینالمللی اکثریت تماشاگرانی که دست به اعمال خشونت‌آمیز و وندالیستی میزنند، افرادی کم‌درآمد، کم سن و سال (سن 9/83 درصد این افراد 25 سال و یا کمتر است)، بیکار (3/26 درصد این افراد، بیکار هستند) و کم‌سواد (8/75 درصد مرتکبان، دارای مدرک تحصیلی دیپلم و پایینتر) هستند، لذا دست حقوق کیفری و مراجع قضایی در محکومیت چنین افرادی باز نیست. بسیاری از محاکم قضایی، درجایی که خاطیان و مرتکبان رفتارهای خشونت‌آمیز در ورزشگاهها شناسایی شوند (شناسایی این افراد به‌خودی‌خود امری بسیار دشوار و در اغلب موارد غیرممکن است)، با آنها به خاطر سن کم، شرایط، جایگاه اجتماعی و وضع زندگی‌شان، با تسامح و تساهل برخورد میکنند.
چنین امری موجب شده است تا مراجع قضایی نیز همچون مراجع شبه قضایی نتوانند از تمام ظرفیتهای خود استفاده کنند و نتوانند رفتارهای وندالیسمی را ریشهکن کنند. بررسی پروندههای دعاوی حوزه فوتبال نشان میدهد، در اکثر مواردی که رفتارهای تماشاگران قابل تطبیق بر یکی از عناوین مجرمانه باشد، دعوی در کمیته انضباطی بررسی میشود و در همان‌جا مختومه میشود و کمتر شاهد دخالت و ورود نهادهای قضایی در چنین مواردی هستیم.
برای جلوگیری از بروز رفتارهای وندالیستی در فوتبال چه تدابیری میتوان اندیشید؟
ازآنجایی‌که برخورد با رفتارهای وندالیستی در فوتبال، به‌واسطه مواردی که پیش‌ازاین به آن اشاره شد دشوار و بعضاً بیفایده است، بهترین راه، استفاده از سیاستهای پیشگیرانه است اما با این وجود از بروز اینگونه رفتارها نمیتوان جلوگیری کرد.
از این رو چنانچه در حوزه ورزشی خود، با پدیده وندالیسوم مواجه شدید، بهترین کار پیگیری از طریق مراجع قضایی بوده تا این مسئله از طریق قانون حل و فصل شود. موسسه حقوقی دادیستا از جمله موسسات حقوقی بوده که در زمینه برطرف کردن مسائل حقوقی ورزشی نیز فعالیت می نماید. دادیستا از بهترین موکلان و متخصصان حقوقی در حوزه ورزش استفاده کرده تا مشکلات شما عزیزان را برطرف نماید.