ماجرای لغو بازی دوستانه ایران و کانادا این روزها تبدیل به یکی از موضوعات پرسروصدای بسیاری از محافل ورزشی شده است. داستان ازاین‌قرار است که فدراسیونهای فوتبال ایران و کانادا باهدف آمادهسازی تیمهای ملی خود برای حضور قدرتمند در جام جهانی 2022 قطر، تصمیم به برگزاری یک بازی دوستانه در تاریخ 5 ژوئن (بامداد 16 خرداد) در کشور کانادا گرفتند و در همین راستا یک قرارداد بین دو فدراسیون مذکور امضا شد. درحالی‌که مسئولان فدراسیون فوتبال ایران مشغول تهیه مقدمات سفر به کانادا و اخذ ویزا برای کادر تیم ملی بودند، فدراسیون فوتبال کانادا با صدور بیانیهای اعلام کرد که این بازی لغو شده است. متن بیانیه پس از لغو بازی دوستانه ایران و کانادا ازاین‌قرار بود: «فدراسیون کانادا با حسن نیت تلاش میکند که برای آمادگی تیم ملی مردان خود جهت حضور در جام جهانی قطر 2022، اطمینان حاصل کند.
در هفته گذشته، وضعیت غیرقابل‌دفاع ژئوپولتیکِ (سیاست جغرافیایی) میزبانی از ایران، به میزان قابل‌توجهی تفرقه ایجاد کرد و در واکنش به آن، این مسابقه لغو شد. ما عوامل بیرونی را در انتخاب حریف مناسب، در فرایند اولیه خود در نظر گرفتهایم، تلاش خواهیم کرد حرکت روبه‌جلو را بهتر انجام دهیم. ما سخت در تلاشیم یک حریف جایگزین پیدا کنیم و به همه خریداران بلیت اطلاع داده شد که مبلغ پرداخت‌شده را عودت میدهیم.»
پس‌ازاین بیانیه موجی از اعتراضها از سوی مسئولان فدراسیون فوتبال و دراگان اسکوچیچ، ایجاد شد و نیز کارشناسان حقوق ورزشی دیدگاههای خود را در این زمینه بیان کردند. یکی از اقدامات مرسوم درزمینهٔ انعقاد قراردادهای بینالمللی این است که طرفین پیش از امضای قرارداد اصلی، یک قرارداد دیگری به نام NDA (A non-disclosure agreement) امضا میکنند. این قرارداد درواقع جهت ایجاد تعهد برای عدم افشای اطلاعات و جزئیات قرارداد اصلی، منعقد میگردد. قرارداد امضاشده مابین فدراسیون ایران و کانادا هم حاوی ویژگی محرمانه است و انتشار این قرارداد از سوی ایران میتواند تبعات بدی را به دنبال داشته باشد. از طرف دیگر غیرقابل‌انتشار بودن این قرارداد کار را برای بررسی دقیق آن از منظر حقوق ورزش دشوار میکند؛ چراکه هیچ‌کس به مفاد و جزئیات این قرارداد و توافقات میان طرفین، آگاه نیست.
پیامد لغو بازی دوستانه ایران و کانادا
به‌طورکلی بر اساس قوانین بینالمللی ازجمله قانون سوئیس (که یکی از منابع مورد استناد فیفا و CAS (دیوان داوری بینالمللی) است) در خصوص فسخ قراردادهای مرتبط با بازیهای دوستانه ملی، دو حالت را می‌توان متصور شد.
1- دو کشور توافق میکند که در صورت فسخ یک‌طرفه قرارداد، مبلغ مشخصی به‌عنوان جریمه پرداخت شود
2- این مبلغ مشخص نمیشود و مقام رسیدگی‌کننده به دعوا با توجه به اراده طرفین اوضاع‌واحوال حاکم بر قرارداد، لزوم پرداخت غرامت را استنباط میکند و مبلغی را به‌عنوان جریمه تعیین میکند.
محمد جماعت مدیر رسانهای تیم ملی، دریکی از مصاحبههای خود اعلام نمود:
«در قرارداد میان طرفین، مبلغی به‌عنوان غرامت گنجانده نشده است؛ چراکه هزینهها و درآمدهای طرفین متفاوت است. فدراسیون فوتبال ایران جمع درآمدها و هزینههای خود را به‌عنوان مبلغ غرامت از این فدراسیون پیگیری خواهد کرد».
از مدتها پیش مسئولان فدراسیون فوتبال و نزدیکان به تیم ملی، اعلام کردند که فدراسیون فوتبال کانادا قرار است درازای برگزاری این بازی دوستانه، چهارصد هزار دلار به ایران بپردازد. لغو این بازی، علاوه بر خسارت چهارصد هزار دلاری، فرصت دو بازی دوستانه را (بازی با تیم ملی کانادا و تیم ملی اکوادور که قرار بود هر دو بازی در کشور کانادا برگزار گردد) از تیم ملی ایران گرفت. ضمن اینکه این اقدام، برنامهریزی جهت آمادهسازی تیم ملی ایران را در طولانیترین FIFADay قبل از جام با مشکل مواجه ساخت. یکی از مهمترین پیامدهای منفی لغو بازی دوستانه ایران و کانادا و این فسخ یک‌جانبه، خدشه‌دار کردن اعتبار فوتبال ایران در مجامع بینالمللی بود. به صورتی که پس‌ازاین اتفاق، تیم ملی دریافتن یک رقیب دوستانه جایگزین، دچار مشکل شد.
مجموع خسارات نامبرده و لغو سیاسی بازی، دلایلی است که مسئولان ایران را مجاب کرده است تا به دنبال شکایت از فدراسیون فوتبال کانادا باشند. چنانچه در قرارداد منعقده میان ایران و کانادا به میزان وجه التزام و مبلغ غرامت ناشی از لغو بازیهای دوستانهای که قرار بود ایران در این کشور انجام دهد، اشاره شده باشد، مطالبه این غرامت کار پیچیدهای نیست. همچنین در حالتی که مبلغ غرامت در قرارداد ذکر نشده باشد، ولی از اوضاع و احوال حاکم بر قرارداد و اراده دو طرف، لزوم پرداخت غرامت (در صورت لغو بازی یا بازیهای دوستانه) استنباط شود، مقام رسیدگی‌کننده بنا به تشخیص خود و با توجه به مواردی همچون زیان چهارصد هزار دلاری ایران و خدشه‌دار شدن اعتبار فدراسیون آن، از دست رفتن فرصت آمادهسازی در طولانیترین فیفا دیِ قبل از جام جهانی و… مبلغی را تعیین میکند و به آن حکم میدهد.
لازم به ذکر است که اگر ایران و کانادا در قراردادی که منعقد شد، لزوم پرداخت هرگونه غرامت در صورت لغو بازی یا بازیهای دوستانه را نفی کرده باشند، غرامت قابل مطالبه نیست چون این درخواست، برخلاف توافق طرفین است. درصورتی‌که طرفین قرارداد مرجع صالح برای حل اختلاف را معین نکرده باشند، قانوناً پرونده ابتدا در فیفا و سپس در دیوان داوری بینالمللی قابل‌طرح است.
ذکر این نکته ضروری است که تشخیص نهاد یا فرد لغو کننده بازی اهمیت فراوانی دارد. چنانچه خود فدراسیون کانادا بازی را لغو نموده باشد، شخصاً محکوم به پرداخت غرامت خواهد شد ولی اگر شخص ثالثی (همچون اسپانسر یا اسپانسرهای مالی رویداد موردنظر) موجب لغو بازی شده باشد، الزامات و تبعات ناشی از لغو بازی، گریبان گیر او خواهد شد.
فدراسیون فوتبال ایران نباید در شکایت از کانادا به خاطر لغو بازی دوستانه ایران و کانادا عجله کند. بهترین راه این است که کمیتهای متشکل از مثلاً سه حقوقدان مسلط به حوزههای مختلف حقوقی همچون حقوق قراردادها، حقوق بینالملل، حقوق فوتبال و… ایجاد گردد. برای اطمینان از صلاحیت حقوقدانان انتخابی، می‌توان حضور آنها در کمیته را منوط به تأییدیه وزارت ورزش و جوانان و نیز فدراسیون فوتبال کرد. این کمیته میبایست با بیشترین سرعت و دقت ممکن قرارداد منعقده را بررسی نماید. سپس اقدامات حقوقی لازم ازجمله تنظیم شکایتنامه را متناسب با شرایط مقرر در قرارداد، انجام دهد. تعداد سه نفر، ازآن‌جهت معقول است که هم همفکری و تشریک مساعی متناسب صورت میگیرد. همچنین تعداد آنقدر زیاد نیست که اصل محرمانگی قرارداد را مورد خدشه قرار دهد.
نقش وکلای حقوقی در تنظیم قرارداد بازی‌ها و لغو بازی دوستانه ایران و کانادا
در آخر لازم به یادآوری است که فدراسیونهای ورزشی و بالأخص فدراسیون فوتبال میبایست درروند تدوین و امضای قراردادهای بینالمللی خود تجدیدنظر نمایند. در بسیاری از مواقع مسئولان فدراسیونها در تنظیم قراردادهای بینالمللی، مقامات و بخش‌های حقوقی را در جریان امور قرارداد نمیگذارند و بدون مشورت، اقدام به امضای قرارداد مینماید و پس از آنکه فاجعهای بینالمللی رخ داد با توسل به بخش حقوقی، انتظار معجزه دارند.
کی از مهمترین شاهد مثالها در این مسئله، قرارداد فاجعهبار مارک ویلموتس سرمربی سابق تیم ملی فوتبال ایران است. اشتباهاتی اساسی که هزینهای بالغ‌بر 6 میلیون یورو به ایران تحمیل کرد. پیشنهاد میشود که زین پس در هرگونه قرارداد بینالمللی از مشاورههای تخصصی حقوقدانهای حاذق در امر حقوق فوتبال استفاده شود. ضمن اینکه نگارش قراردادها به زبان انگلیسی مسئلهای است که نباید بیتوجه از آن گذشت. به خاطر دارید که یکی از بندهای عجیب مورد استناد ویلموتس جهت درخواست غرامت از ایران آن بندی است که به پرداخت 3 ماه غرامت از سوی فدراسیون ایران اشاره میکند. در انتهای این بند یک عبارت کوتاه آمد که عبارت بود از or certain fee (یک مبلغ مشخص). عدم توجه به بار حقوقی این سه کلمه و عدم تسلط امضاکنندگان قرارداد به معنای انگلیسی این عبارت موجب شد که ویلموتس به‌جای مطالبه 3 ماه غرامت، درخواست پرداختی 6 میلیون یورویی داشته باشد.
به‌این‌ترتیب مهمترین مسئله در انعقاد قراردادهای آتی استفاده از نیروی حقوقی زبده و آشنا به زبان انگلیسی است. چه‌بسا اگر در فرایند تدوین قرارداد میان ایران و کانادا افرادی مسلط به حقوق فوتبال دخیل بودند. حتماً در متن قرارداد مبلغ غرامت در صورت فسخ یک‌طرفه و نیز مرجع حل اختلافات احتمالی را میگنجاندند تا فدراسیون فوتبال نتواند منجر به لغو بازی دوستانه ایران و کانادا شود. این اتفاق ایران را از یکی از بهترین فرصتهای آمادهسازی جهت حضور در جام جهانی، محروم کرد.
موسسه حقوقی دادیستا یکی از معدود مؤسسات حقوقی است که در حوزه حقوق ورزش و ازجمله حقوق فوتبال کار میکند. به صورتی که یکی از دپارتمانهای تخصصی این موسسه، مربوط به حقوق ورزش است. تجربه موفق این موسسه در پروندههای مختلف ورزشی نشان‌دهنده استفاده از بهترین حقوقدانان و وکلای متخصص در این زمینه است. این موسسه آمادگی خود را جهت ارائه مشاوره تخصصی حقوقی به فدراسیونهای ورزشی و نیز افراد درگیر با ورزش حرفهای اعلام مینماید.