.

بررسی تطبیقی صلاحیت ‏دیوان عدالت اداری با شورای فرانسه

یکی از اصول موردپذیرش در بسیاری از کشورها و حاکمیت‌ها این است که اعمال دولت تحت نظارت و کنترل نهادهای متعددی قرار گیرد. بر همین اساس، غالب دولت‌ها جهت تأمین و تحقق این اصلِ ضروری در حوزه اعمال اداری و بوروکراسی خود، یک نهاد اداری قضایی یا شبه قضایی تأسیس می‏‌کنند. در ایران نیز به تقلید از «شورای دولتی فرانسه»، نهاد «دیوان عدالت اداری» تأسیس شد و نظارت بر وظایف و فعالیت‌های اداری دولت را بر عهده گرفت.

مهم‏ترین تفاوت‌های میان صلاحیت دیوان عدالت اداری با شورای فرانسه

بااین‌وجود، نحوه تأسیس دیوان عدالت اداری، جایگاه آن در نظام  دعاوی حقوقی کشور و نیز نقش آن در نظارت قضایی بر اعمال اداری، هیچ شباهتی به سیستم کشور فرانسه و شورای دولتی آن ندارد. تعداد تفاوت‌های این دو نهاد به حدی است که از شباهت‌های موجود میان آن‌ها پیشی می‏گیرد. در ادامه تلاش می‏کنیم به‌صورت تیتروار و خلاصه به برخی از مهم‏ترین تفاوت‌های میان این دو نهاد اشاره نماییم:

یکی از تفاوت‌های دو نهاد این است که دیوان عدالت اداری در ذیل دستگاه قضا و قوه قضاییه قرارگرفته است؛ درحالی‌که قرار گرفتن شورای دولتی فرانسه در ذیل بخش قضا، برخلاف اصول تفکیک قوای این کشور است. نظام دادرسی اداری این کشور در ذیل قوه مجریه تعبیه‌شده است و در خارج از چارت دادگستری و قضایی فعالیت می‏کند. دلیل این تفاوت این است که شرایط سیاسی که در فرانسه وجود داشت و موجب ایجاد و تأسیس نهاد شورای دولتی گشت، در ایران وجود نداشته است. برداشت قانون‌گذار ایران از نظریه تفکیک قوا در موضوع رسیدگی به دعاوی اداری توسط دادگاه‌ها و سیستم دادگستری، با برداشت انقلابیون فرانسه در این زمینه متفاوت بوده است و این تفاوت دیدگاه و برداشت، تفاوت ساختار و ماهیت دو نهاد را رقم زد.

صلاحیت دیوان عدالت اداری

صلاحیت دیوان عدالت اداری با شورای فرانسه، بسیار کم است و قلمرو محدودی از سازمان‏ های دولتی و فعالیت‏ های آنها را شامل می‏‌شود. در نتیجه بسیاری از اعمال اداری در ایران، خارج از نظارت قضایی دیوان عدالت اداری قرار می‏گیرند.

تفاوت دیگری که به نوعی به تبع نکته ذکر شده در سطور بالا ایجاد می‏شود این است که چون شورای دولتی فرانسه حوزه فعالیت بسیار گسترده ‏ای دارد، محدوده‏ ی وسیعی از دعاوی را جهت احقاق حقوق مردم می‌‏پذیرد. اگرچه همان تعداد دعاوی با تفاوت کمی در دیوان عدالت اداری پذیرفته می‌‏شوند، اما مبانی و علل دعاوی در شورای دولتی به نحوه بسیار گسترده‌‏ای تفسیر می‏‌شود و قاضی اداری فرانسه از اختیارات وسیع‏ تری برای اعمال نظارت برخوردار است. این آزادی عمل و این اختیارات وسیع تا حدود زیادی برای قضات دیوان عدالت اداری وجود ندارد.

هیچ معیار دقیقی برای شناخت ماهیت موضوعات قابل طرح در دیوان عدالت اداری وجود ندارد؛ همین امر فعالیت این نهاد و نظارت قضایی آن را با مشکل مواجه می‏‌کند. تشکیلات دیوان عدالت اداری در پایتخت متمرکز شده است و این تمرکز حتی برای تأمین نظارت قضایی محدود نیز کافی نیست؛ در حالی که شورای دولتی با تشکیل دادگاه ‏هایی با عنوان دادگاه ‏های اداری، مسئولیتش را تقسیم نموده است و بخشی از نظارت‏ های قضایی را به این دادگاه‏ ها تفویض نموده است.

دیوان عدالت

از بررسی این تفاوت ‏ها می‏توان نتیجه گرفت که هر چند ایده اولیه تاسیس نهاد دیوان عدالت اداری، از فرانسه و نهاد شورای دولتی این کشور شکل گرفته است اما نمی‏توان همان ساختار و همان محدوده صلاحیت‏ ها را برای دیوان عدالت اداری متصور شد. می‏توان ادعا نمود که دیوان عدالت اداری دارای تشکیلات و  آیین دادرسی مختص به خود است؛ هر چند که تدوین بخش‏ هایی از مقررات و آیین دادرسی این نهاد، وام‏دار برخی از قوانینِ دیگر کشورها از جمله فرانسه باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در حوزه دیوان عدالت اداری و دعاوی مربوط به آن، میتوانید از وکلای دیوان عدالت اداری در موسسه حقوقی دادیستا کمک بگیرید. 

سوالات متداول

یکی از اصول مورد پذیرش در بسیاری از کشورها و حاکمیت‏ ها این است که اعمال دولت تحت نظارت و کنترل نهادهای متعددی قرار گیرد. بر همین اساس، غالب دولت‏ ها جهت تأمین و تحقق این اصلِ ضروری در حوزه اعمال اداری و بوروکراسی خود، یک نهاد اداری قضایی یا شبه قضایی تاسیس می‏‌کنند. در ایران نیز به تقلید از "شورای دولتی فرانسه"، نهاد "دیوان عدالت اداری" تاسیس شد و نظارت بر وظایف و فعالیت‏ های اداری دولت را بر عهده گرفت.
قرارگرفتن دیوان عدالت اداری در ذیل دستگاه قضا و قوه قضاییه، پذیرفتن محدوده وسیعی از دعاوی و متمرکز شدن دیوان عدالت در پایتخت از جمله تفاوت‌های کلیدی دیوان عدالت اداری و شورای فرانسه می‌باشند.
امتیاز شما به این مقاله از 1 تا 5 چند است؟
ثبت نظر

نظرات (1)

علی غفارزاده

۰۲ مرداد ۱۴۰۱
پاسخ
مطلب بسیار خوبی بود. ممنون

فرم ثبت نظر

تماس با مشاوران دادیستا